Grond­wa­ter­ont­trekking in tijden van droogte

Indiendatum: 10 aug. 2023

Schriftelijke vragen aan het college van dijkgraaf en hoogheemraden conform artikel 37 van het Reglement van Orde van het algemeen bestuur

Betreft: Grondwateronttrekking in tijden van droogte

Rotterdam, 10 augustus 2023

Geacht college,

In tijden van droogte moeten we zuinig omgaan met ons water. Voor de natuur is grondwater belangrijk als het een tijd niet regent. Daarnaast zorgt onttrekking van grondwater voor bodemdaling. Een recent artikel[1] van Follow The Money toont aan dat grondwateronttrekking de grote onbekende is in het watergebruik. Het artikel toont ook aan dat de natuur veel te lijden heeft door onttrekking van grondwater voor agrarische activiteiten en dat de waterschappen niet ingrijpen wanneer dat nodig of wenselijk is.

Het hoogheemraadschap heeft regels opgesteld over grondwateronttrekking, te vinden in Algemene regel 19 en in Artikel 3.4 van de Keur. Voor onttrekking tot een bepaald maximum is geen vergunning nodig en wordt het geregeld per vrijstelling, blijkt uit voornoemde Algemene regel. Tot één kubieke meter per uur als etmaalgemiddelde hoeven ingelanden niets te laten weten aan; tot vijf kubieke meter per uur als etmaalgemiddelde volstaat een melding. Vanaf vijf kubieke meter per uur als etmaalgemiddelde moeten initiatiefnemers zelf de effecten in kaart brengen.

1. Gelden bovenstaande bepalingen voor individuele (rechts)personen of zijn ze van toepassing op percelen die een bepaalde eigenaar kennen, ongeacht grootte van het perceel?

2. Wat zijn zoal de redenen voor grondwateronttrekking, in die gevallen dat initiatiefnemers per melding of vergunningaanvraag motiveren waarom ze tot onttrekking willen overgaan? Merkt u een toename aan behoefte voor het onttrekken van grondwater om te kunnen voorzien in de functie van ‘gietwater’, in tijden van droogte?

3. Monitort u het volume aan grondwateronttrekking, inclusief de onttrekkingen die zijn gemeld of altijd zijn toegestaan? En monitort u de grondwaterstand in tijden van droogte, met name in agrarisch gebied? Indien ja, hanteert u een bepaalde grens in het volume van de grondwateronttrekking ten opzichte van de door u gemonitorde grondwaterstand? Indien nee, waarom niet?

4. Hoe vergewist u dat er in tijden van droogte genoeg grondwater in de grond blijft zitten om de natuur zoveel mogelijk te helpen?

5. Sinds wanneer is de vrijstelling per Algemene regel 19 van kracht en houdt deze naar uw inzicht stand in droge zomers?

6. In wiens belang is het volgens u om grondwateronttrekking tot een bepaald volume vrij te stellen van een vergunningplicht?

Voor het zelf beoordelen van de gevolgen van grondwateronttrekking voor de omgeving – vanaf vijf kubieke meter etmaalgemiddelde, zoals gesteld – heeft het hoogheemraadschap een effectenchecker[2] opgesteld. Initiatiefnemers laten per checker weten aan het waterschap welke effecten ze verwachten.

7. Hoe vergewist u dat de effectenchecker naar waarheid is ingevuld?

8. Loopt u steekproefsgewijs sommige ingevulde effectencheckers na, om zo na te gaan of de berekening van de gevolgen van grondwateronttrekking klopt? Indien nee, waarom niet?

Grondwateronttrekking in tijden van droogte is niet alleen nadelig voor de natuur, maar werkt ook bodemdaling in de hand. In de effectenchecker staat als effect van grondwateronttrekking op bodemdaling het volgende:

“Grondwateronttrekkingen kunnen mede oorzaak zijn van bodemdaling. Een deel van deze bodemdaling is omkeerbaar. Bodemdaling kan onomkeerbaar zijn in het geval van oxideerbaar veen. Door oxidatie van het organisch stof treedt mineralisatie van het veen op. Bodemdaling vormt een bedreiging voor het karakteristieke veenweidelandschap.

Bodemdaling gebeurt in het laagveen al honderden jaren. Wanneer de extra bodemdaling als gevolg van grondwateronttrekkingen een orde kleiner is dan de autonome bodemdaling wordt dit als acceptabel beschouwd. Grondwateronttrekkingen die bodemdaling veroorzaken van meer dan 50 mm zijn vergunning plichtig. De algemene regel bij de keur geldt voor grondwateronttrekkingen die minder bodemdaling veroorzaken.”

9. Waarom accepteert u bodemdaling als gevolg van grondwateronttrekking, indachtig de uitdagingen die we kennen met betrekking tot biodiversiteitsherstel, terugdringing CO2-uitstoot door veenoxidatie of de waterveiligheid?

10. Hoe meet u de door u gehanteerde grens van 50 mm? Is dat per initiatief tot grondwateronttrekking en is dat per jaar of voor de duur van de effecten die per effectenchecker in kaart zijn gebracht? En hoe voorkomt u gestapelde initiatieven tot grondwateronttrekking die per geval binnen de marge van 50 mm blijven maar opgeteld daarbovenuit komen?

Grondwateronttrekking gebeurt soms voor het verkrijgen van gietwater, dus voor beregening van het land. In het waterschap De Dommel zijn de afgelopen maanden illegale sproeiers opgepakt die een zogenaamd urenverbod hadden overtreden, blijkt uit een artikel[3] op de website van Omroep Brabant. Dat urenverbod was ingesteld overdag, vermoedelijk omdat het water voor beregening dan snel verdampt. Enkele sproeiers hadden het gietwater onttrokken uit de grond, zonder vergunning.

11. Heeft het hoogheemraadschap net als waterschap De Dommel de mogelijkheid een sproeiverbod in te stellen, al dan niet van kracht voor een bepaalde periode per dag? Indien ja, welk artikel in de Keur maakt dit verbod mogelijk? Indien nee, waarom niet?

12. Wanneer gaat het hoogheemraadschap over tot een sproeiverbod? Zijn hier objectieve maatstaven voor of wordt een verbod ingesteld wanneer u het goeddunkt?

13. Hoeveel handhavingscapaciteit heeft u om te controleren op het illegaal onttrekken van grondwater? En welke sanctie staat op deze overtreding?

Wij zien uw beantwoording met belangstelling tegemoet.

Met vriendelijke groet,

Jaap Rozema
Partij voor de Dieren

[1] https://www.ftm.nl/artikelen/droogte-en-waterbeleid
[2] De effectenchecker is te vinden op: https://www.schielandendekrimpenerwaard.nl/aanvragen-en-melden/melden-of-vergunning-aanvragen/onttrekken-van-grondwater/
[3] https://www.omroepbrabant.nl/nieuws/4313351/11-illegale-sproeiers-van-grondwater-op-de-bon-geslingerd